Wychodząc naprzeciw mieszkańcom powiatu krakowskiego, których posesje graniczą z drogami powiatowymi, poniżej przedstawiamy omówienie obecnie obowiązujących przepisów w zakresie regulacji granic pasa drogowego.

W celu uregulowania stanu prawnego nieruchomości zajętych pod drogi wprowadzono przepis art. 60 i art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Zgodnie z ustępem 1 tego artykułu nieruchomości pozostające w dniu 31 grudnia 1998 r. we władaniu skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nie stanowiące ich własności, a zajęte pod drogi publiczne, z dniem 1 stycznia 1999 r. stały się z mocy prawa własnością tych jednostek za odszkodowaniem. W oparciu o art. 73 ustawy przepisy wprowadzające reformę administracji publicznej skarb państwa albo jednostka samorządu terytorialnego nabywa własność nieruchomości.

Nabycie nieruchomości przez skarb państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w oparciu o art. 73 Ustawy wprowadzającej reformę administracji publicznej następuje po spełnieniu następujących przesłanek:

• brak tytułu własności skarbu państwa lub jst do gruntu zajętego pod drogę,
• władanie w dniu 31 grudnia 1998r. gruntem przez skarb państwa lub jst,
• zajęcie gruntu pod drogę publiczną obejmującą: jezdnię, pobocza, rowy odwadniające, nasypy i skarpy drogowe oraz 0,75 m poza tymi elementami.

Podstawą stwierdzenia, że skarb państwa lub jst nie była właścicielem nieruchomości na dzień 31 grudnia 1998r. jest wypis z księgi wieczystej – jeżeli księga wieczysta była założona.

Pojęcie władania nieruchomością nie zostało normatywnie zdefiniowane w przepisach prawa. Władanie może przyjmować różne formy:

• samoistne,
• zależne,
• w dobrej i złej wierze,
• władanie publicznoprawne.

Podstawowe znaczenie w świetle art. 73 ma fakt, czy skarb państwa lub jst poprzez swoje jednostki organizacyjne wykonywały faktyczne czynności w odniesieniu do nieruchomości zajętej pod drogę publiczną, tj. utrzymywały nawierzchnię, prowadziły naprawy, remonty, odśnieżanie, bieżące utrzymanie dróg, pielęgnację zieleni, konserwację oznakowania itd.

W przypadku urządzenia drogi na gruncie prywatnym istnieje domniemanie, iż zarządca drogi wykonywał nad nią władztwo w formach określonych w Ustawie o drogach publicznych.
W świetle przepisów art. 19-22 Ustawy o drogach publicznych wynikają określone czynności wykonywane przez zarządcę, które świadczą o władaniu nieruchomością. Zgodnie z definicją zawartą w art. 1 Ustawy o drogach publicznych, droga publiczną jest droga zaliczona do jednej z kategorii dróg, z której korzystać może każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych. Zawarte w art. 73 ust. 1 Ustawy wprowadzającej reformę administracji publicznej sformułowanie „nieruchomości zajęte pod drogi publiczne” oznacza nieruchomości, na których urządzono drogę, którą następnie zaliczono do odpowiedniej kategorii dróg publicznych przy czym fakt ten musiał mieć miejsce przed dniem 1 stycznia 1999 r.
Zgodnie z art. 73 ust. 3a Ustawy wprowadzającej reformę administracji publicznej, jeżeli istnieje konieczność określenia granic nieruchomości, które przeszły na własność skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nie wydaje się decyzji o podziale nieruchomości. Norma ta jest powtórzeniem uregulowań zawartych w art. 96 ust. 1b Ustawy o gospodarce nieruchomościami, stanowiących, że w przypadku wydzielenia nieruchomości, której własność lub użytkowanie wieczyste zostały nabyte z mocy prawa, nie wydaje się decyzji o zatwierdzeniu podziału nieruchomości.
W takich przypadkach ostateczna decyzja o nabyciu własności lub użytkowania wieczystego zatwierdza podział nieruchomości. Jeżeli zakres zajętości drogi na dzień 31 grudnia 1998r. obejmował jedynie część nieruchomości, zatwierdzenie podziału takiej nieruchomości dokonuje się w decyzji wojewody potwierdzającej nabycie prawa własności przez podmioty publicznoprawne.

Wydanie decyzji wojewody poprzedzone jest sporządzeniem przez uprawnionego geodetę stosownej dokumentacji geodezyjnej w formie operatu podziału z uwzględnieniem m. in. przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dna 7 grudnia 2004r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania podziałów nieruchomości.

Odszkodowania za wywłaszczony fragment działki:
Termin składania wniosków o odszkodowanie określony w art. 73 ust. 4 Ustawy z dnia 13 października 1998r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Przepis ten stanowi, że odszkodowanie, za nieruchomości zajęte pod drogi publiczne, które stały się własnością podmiotów publicznoprawych z dniem 1 stycznia 1999r. jest ustalane i wypłacane według zasad i trybu określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczone nieruchomości, na wniosek właściciela nieruchomości złożony w okresie od dnia 1 stycznia 2001r. do dnia 31 grudnia 2005r. Po upływie tego okresu roszczenie wygasa.
Określony w powołanym przepisie termin jest więc terminem materialnym. Z tego względu w aktualnym stanie prawnym brak jest podstaw prawnych do orzekania w sprawie przywrócenia terminu do złożenia wniosku o odszkodowanie za nieruchomości zajęte pod drogi publiczne (wyrok z dnia 20 lutego 2009r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie). W uzasadnieniu ww. wyroku WSA stwierdził, iż „Termin określony w art. 73 ust. 4 ustawy nie podlega przywróceniu w trybie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego”. Przywrócenie terminu uregulowane w art. 58 Kpa jest instytucją procesową mającą na celu ochronę jednostki przed negatywnymi skutkami uchybienia terminu dla podjęcia czynności procesowej przez stronę i ma zastosowanie wyłącznie do terminów procesowych i to terminów dokonania czynności procesowych.